Alkohol w życiu człowieka


Alkohole to duża grupa związków zawierających charakterystyczną dla siebie grupę hydroksylową -OH. Ich zastosowanie w życiu codziennym jest różnorodne, poczynając od rozpuszczalników, a kończąc na środkach odkażających. Jednak potocznie pod pojęciem alkoholu rozpoznawany jest jeden konkretny związek o zastosowaniu spożywczym: alkohol etylowy, będący istotnym składnikiem napojów tj. piwo, wino, wódka, czy cydr.

Alkohol etylowy

Popularność alkoholu etylowego we współczesnej kulturze, jak i wśród mieszkańców starożytnych cywilizacji, jest skutkiem sposobu jego oddziaływania na organizm człowieka – zmienia perspektywę w postrzeganiu świata już przy niewielkich dawkach. Uwalniając od zahamowań najczęściej rozluźnia i rozwesela, teoretycznie ułatwiając kontakty interpersonalne. Praktyka pokazuje, że czasem pozostawia jednak brzydkie wrażenie bełkotliwego człowieka. Nieco większe dawki tego alkoholu mogą już jednak wyzwalać agresję, poważnie zaburzać funkcje motoryczne oraz pamięć. Nadużywanie zaś, bądź przyjęcie jednorazowo znacznej dawki alkoholu etylowego, może doprowadzić do trwałych uszkodzeń wątroby i mózgu, a nawet śmierci. Wśród schorzeń towarzyszących alkoholizmowi wymienić można marskość wątroby, stany zapalne żołądka, choroby wrzodowe żołądka i dwunastnicy, oraz zaburzenia w funkcjonowaniu mózgu, wszystkie związane z denaturacją (ścinaniem się) białek w komórkach organizmu.

Etanol jest wśród nas

Alkohol etylowy jest związkiem naturalnie występującym w organizmie człowieka, i nie ważne jest tutaj, czy popełnia on od czasu do czasu kufel piwa, czy deklaruje się jako całkowity abstynent. Powstaje w wyniku przekształcania węglowodanów przez enzymy trzustkowe, a rozkładany jest przez enzymy wątrobowe (dehydrogenazę) do aldehydu octowego, a później kwasu octowego. Kwas octowy jest elementem cyklu Krebsa, w wyniku którego powstaje tlenek węgla (IV) (CO2) oraz energia.

Działanie alkoholu etylowego na układ nerwowy

Jak już wcześniej wspomniałam, ważnym elementem działania spożytego alkoholu na organizm człowieka jest zmiana perspektywy w postrzeganiu świata. Alkohol pozbawia hamulców, odpręża i jednocześnie podnosi poczucie własnej wartości. Z drugiej strony etanol zaburza funkcje psycho-motoryczne – stąd problemy z poruszaniem się po linii prostej, bełkot, zaniki pamięci. Próba pływania może skończyć się utonięciem, a prowadzenie samochodu, czy choćby roweru, spowodowaniem wypadku, a dalej kalectwem, śmiercią, bądź życiem z świadomością zabicia innego człowieka.

Zbierające się wokół komórek nerwowych cząsteczki alkoholu zajmują miejsce cząsteczek wody, a to ona pełni rolę przewodnika dla jonów i cząsteczek sygnałowych odpowiedzialnych za impulsy nerwowe. Spowolnienie ich ruchu wpływa na percepcję.
Za poczucie wirowania odpowiedzialne są zaburzenia ośrodka równowagi, błędnika mieszczącego się w uchu. Jego działanie opiera się o przemieszczanie się płynów we wnętrzu tego narządu. Jednak zmieniająca się wraz ze wzrostem stężenia alkoholu gęstość płynu w błędniku powoduje przesyłanie do mózgu nieprawidłowych impulsów nerwowych.

Działanie alkoholu etylowego na układ moczowy

Często odwiedzanym w barach miejscem jest nie tylko bufet, ale i toaleta. Spożywanie alkoholu wiąże się z częstszym oddawaniem moczu z kilku względów:

  • etanol zmniejsza poziom wydzielanego w przysadce mózgowej hormonu, wazopresyny. Jej rolą jest regulacja poziomu resorpcji wody i sodu przez kanaliki nerkowe. Większy poziom hormonu oznacza większy poziom resorpcji i zagęszczenie moczu, a więc i zmniejszenie jego objętości.
  • piwo to przede wszystkim woda, którą organizm musi wydalić.

Zakaz spożywania alkoholu

Ze względu na tragiczne konsekwencje spożywania alkoholu niektóre grupy społeczne wprowadzają zakaz spożywania alkoholu. Przykładem są mormoni oraz muzułmanie. Nauki mormonów zakazują im spożywania wszelkich szkodliwych dla ciała substancji. Muzułmanie natomiast wyrzekają się alkoholu ze względu na nauki Mahometa. W przededniu bitwy ujrzał on pijanych żołnierzy, którzy kolejnego dnia mieli stawić czoło przeciwnikom ‚na kacu’. Wynikiem był właśnie zakaz spożywania alkoholu.

W ubiegłym wieku podobny zakaz obowiązywał na terenie Stanów Zjednoczonych (lata 1920-1933). Prohibicja nie osiągnęła jednak celu. Spożycie alkoholu etylowego nie zmalało, a dystrybucja przeniosła się do podziemia.

Czy warto zatem wprowadzać zakaz spożywania alkoholu etylowego? Podobnie jak w przypadku każdej innej używki, zakazy tworzą czarną strefę. Ważnym elementem kultury spożywania napojów alkoholowych powinna być edukacja zmieniająca nastawienie społeczne do osób pijących alkohol. Przykładem mogą być kampanie społecznościowe tj. Piłeś? Nie jedź! Jeszcze kilka lat temu niewiele mówiło się o konsekwencjach prowadzenia samochodu po piwku, a większość społeczeństwa pozwalała na to kierowcom pojazdów. Dziś nawet młodzież potrafi zdecydować się na konfiskatę kluczyków wstawionemu koledze, czy koleżance. I tak powinno być! Bo po piwku zapominamy o ostrożności.

Fakty i mity na temat spożywania alkoholu

  • Alkohol ułatwia nawiązywanie kontaktów interpersonalnych – alkohol pozbawia człowieka hamulców pozwalając mu na zachowania, na które na trzeźwo by sobie nie pozwolił. Dlatego pijani potrafią być tak nachalni, a czasem i agresywni.
  • Kufel piwa lub kieliszek wina dziennie chroni przed zawałem – alkohol etylowy powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych ułatwiając przepływ krwi, choć nie bezpośrednio. Odpowiedzialny jest za to aldehyd octowy będący produktem przemiany materii alkoholu etylowego. Rozszerzenie naczyń może mieć jednak zgubne konsekwencje – taki nagły proces w okolicach mózgu może doprowadzić do wylewu krwi i śmierci, a w łagodniejszych przypadkach do bólu głowy.
  • Człowiek, który szybko się upija, ma słabą głowę – za metabolizm spożytego alkoholu odpowiedzialna jest głównie wątroba: około 90%. Pozostałe 10 % etanolu usuwane jest z organizmu człowieka wraz z potem, moczem, oraz podczas oddychania. Można zatem powiedzieć, że to jego wątroba jest wolniejsza.
    W ciągu godziny wątroba może przetworzyć około 10 g czystego alkoholu, czyli ilość zawartą w 1 kieliszku wódki, kieliszku wina, czy kuflu piwa. Zwiększenie tej dawki może powodować nieprzyjemne skutki uboczne, a spożycie około 400 ml alkoholu w ciągu godziny może stanowić dawkę śmiertelną dla pijącego.
  • Kobiety szybciej się upijają – zazwyczaj tak. Za metabolizm alkoholu etylowego odpowiedzialna jest dehydrogenaza, enzym produkowany w wątrobie. Kobiety, jak również Indianie, czy Japończycy, mają niższy poziom tego enzymu, przez co potrzebują więcej czasu niż mężczyźni na ‚przetrawienie’ etanolu.

Produkcja alkoholu etylowego

Napoje alkoholowe – piwo

Choć marketing kładzie duży nacisk na rolę chmielu, produkcja piwa oparta jest przede wszystkim o ziarno jęczmienia. To z niego produkowany jest słód zawierający dwucukier, jakim jest maltoza (C12H22O11).

Po przyłączeniu cząsteczki wody maltoza rozpada się na dwie cząsteczki glukozy, cukru prostego, który jest podatny na proces fermentacji alkoholowej. Proces ten jest procesem enzymatycznym, co oznacza, że do jego przebiegu potrzebny jest odpowiedni katalizator (przyśpieszacz reakcji). W tym konkretnym przykładem enzymem tym jest zymaza zawarta w drożdżach. Fermentacja alkoholowa glukozy przekształca ją w etanol (C2H5OH) oraz tlenek węgla (IV) (CO2).